මීට දින කිහිපයකට ඉහතදී යටත්විජිත ආක්‍රමණ හමුවේ බිඳවැටී ගිය යාපනය රාජධානියේ පාලනය මෙහෙය වූ අවසාන පාලකයා වූ දෙවැනි සංකිලි රජතුමාගේ 403 වැනි ගුණානුස්මරණය නල්ලුර් කෝවිලට නුදුරු මුත්තිරායි සන්ධියට වම්පසින් වූ සංකිලි රජුගේ පිළිමය ආශ්‍රිතව සිදුවිය. නමුත් පුළුල් ගවේෂණයක ප්‍රතිඵලයක් වූයේ මෙම දිනයේදී පෘතුග්‍රීසි ආක්‍රමණයන් හමුවේ සිංහල රජුන් සමග එක්ව ගොඩබිමෙන් මෙන්ම දියඹ ඔස්සේ සටන් කළ දෙවැනි සංකිලි රජතුමා නම් යාපනය රාජධානියේ පාලනය මෙහෙය වූ ඉතා රණකාමී පාලකයා පෘතුගීසින් විසින් ඉන්දියාවට රැගෙන ගිය බවයි.
යාපනය අර්ධද්වීපය නම් කුඩා දූපත් රාශියකින් වටවූ ශ්‍රී ලංකාද්වීපයේ ශීර්ෂයයි. මෙය හුදෙක්ම ආවේණික සංස්කෘතික හා සාම්ප්‍රදායික විචිත්‍රාංගවලින් පොහොසත් වූත් වර්ණවත් වූත් අද්විතීය භූමියකි. සෙව්විරුක්කායි නාඩු ප්‍රදේශයේ චක්‍රවර්ති නල්ලුර්හි සින්කායි අරියන් සීකරචේකරන් ආර්ය චක්‍රවර්ති රාජවංශයේ නිර්මාතෘවරයා විය. ආර්ය චක්‍රවර්ති යටතේ යාපනය රාජධානිය ස්වාධීන රාජාණ්ඩුවක් ලෙස පැවැති අතර එහි අගනුවර වූයේ යාපනයේ නල්ලුර් ප්‍රදේශයයි. එහි බලයේ සහ සමෘද්ධියේ උච්චතම අවධියේදී, ආර්ය චක්‍රවර්ති යටතේ, යාපනය රාජධානිය දිවයිනේ බලවත්ම රාජධානිය වූ අතර එය වෙනම පාලනයක් යටතේ පැවතුණි. ආර්ය චක්‍රවර්තීහු මුහුදේ ද ගොඩබිම ද බලවතුන් වූහ.
නල්ලුර් රාජධානිය සාම්ප්‍රදායික හින්දු ක්‍රමයට අනුව නගර සැලසුම් සංකල්ප අනුව නිර්මාණය කර ඇත. V.N. ගිරිදරන් (නල්ලුර් රාජධානි – නගර සැලැස්ම) පවසන පරිදි වෛදික යුගයේදීම හින්දු භක්තිකයන්ගේ වාස්තු විද්‍යාත්මක දැනුම සහ හැකියාවන් බොහෝ සෙයින් දියුණුවී පැවතුණි.
රාජකීය මාලිගාව සින්කායි අරියන් සෙකරචේකරන් විසින් යාපනයේ නල්ලුර්හි රාජකීය නිවහන පිහිටුවූ බව කයිලයමලෙයිහි සඳහන් වේ. සින්කයි අරියන් රජ මාලිගාව ඉදිකිරීමට අණ දුන් අතර මාලිගාවේ මුල්ගල තැබුවේ ජ්‍යොතිශාස්ත්‍රඥයන් විසින් යෝජනා කරන ලද ශුභ දිනයක් හා වේලාවකය. ප්‍රධාන රාජකීය මාලිගය පැවතියේ රාජධානියේ ඊසාන දිග කොටසේය. මනරම් මාලිගාව විචිත්‍රවත් වූ අතර හතර පැත්තෙන්ම ශක්තිමත් බළකොටු තාප්පවලින් වටවී තිබිණි. රාජකීය මාලිගය විසිතුරු මෝස්තරවලින් කැටයම් කරන ලද උස් තීරුවලින් ආධාරක විය. එය ඉහළ මහලකින්, මහජන ප්‍රේක්ෂකයන් සඳහා විවෘත ඩර්බාර්, විශාල විවෘත මළු, යුක්ති ශාලා, රාජාභිෂේක ශාලාව, උත්සව ශාලා සහ චිත්‍ර හා මුතු මල්මාලාවලින් සරසන ලද ප්‍රේක්ෂක ශාලාවකින්ද සමන්විත විය. පවතින හොඳම ද්‍රව්‍යවලින් මහා තේජස සහිත සිංහාසනය නිමවා ඇත් දත්, රත්‍රං, අගනා මැණික් හා මිල කළ නොහැකි මුතුවලින් සරසා රාජාභිෂේක ශාලාවේ තැන්පත් කරන ලදී. නගරය දෙසට මුහුණලා ඇති ඉහළ සඳලුතල, ජනේල සහ පුළුල් සඳලුතලවලින් ආවරණය වූ සරසන ලද කුලුනුවලින් ආධාරක වූ රජයේ කාමර. එය ඉදිකර ඇත්තේ රජුට (අරසන්) විශේෂ අවස්ථාවන්හිදී සහ උත්සව අවස්ථාවලදී මහජනතාව ඉදිරියේ පෙනී සිටීම සඳහාය. ඔහුගේ මාලිගාවේ සෑම විටම විශාල ආයතනයක් තිබුණි. රැජිනගේ (අරසි) මහල් නිවාසවලට ප්‍රවේශ විය හැකි වූයේ උතුම් උපතක් ඇති තරුණියන්ට පමණක් වන අතර පිරිමින්ට ප්‍රවේශ විය නොහැකි විය. යාපනයේ රජවරුන් වන ආර්ය චක්‍රවර්ති විසින් ආරක්ෂක අරමුණු සඳහා ඉදිකරන ලද රහස් මාර්ග සහ භූගත උමං මාර්ග රාශියක් තිබූ අතර එය යුද්ධ කාලවලදී භාවිත කරන ලදී. වටලෑමේදී ආරක්ෂිතව ගමන් කිරීමට සහ මාර්ගවලින් බේරීමට රහස් මාර්ග භාවිත කරන ලදී. එසේම නල්ලුර් රාජධානියේ වෙනත් රජ මාලිගාද තිබී ඇත. නල්ලුර්හි රජ මාලිගය ඉදිකිරීමෙන් පසු එය සින්කායි අරියන් සීකරචේකරන්ගේ වාසස්ථානය වී ඇත. ඔහුගෙන් පැවත එන්නන් යාපනය රාජධානිය පාලනය කළ අතර නල්ලුර් ආර්ය චක්‍රවර්ති යටතේ සමෘද්ධිමත් නගරයක් බවට වර්ධනය වූයේ මෙතැන් සිටය.
පුරාණ ලේඛනගත ඉතිහාසයට අනුව රාජකීය මාලිගාව තුළ වූ සංග්‍රහ ශාලාව අමුත්තන් දහස් ගණනකට වඩා සංග්‍රහ කිරීමට තරම් විශාලව පැවති බවද අලංකාර ලෙස සරසා තිබුණ බවද සඳහන් වේ. එම නිසාම යාපනයේ රජවරුන් වන ආර්ය චක්‍රවර්ති ඔවුන්ගේ ත්‍යාගශීලී ආගන්තුක සත්කාර සඳහා ප්‍රසිද්ධ විය. සෑම අමුත්තෙක්ටම කෑමබීම පිරිනමන ලදී. සාමාන්‍ය ආහාර වේල වූයේ බත්, එළවළු, අච්චාරු, කිරි, ගිතෙල් සහ පලතුරුවලින් වුවද රජ මාලිගාවල සහ රජ පවුල්වල උදවියට ගිතෙල් සහ ‘මී’ (දේශීය ඔලිව්) වැනි එළවළු තෙල් ආදිය ආහාර පිසීම සඳහා බහුලව භාවිත කර ඇත. පහන් දැල්වීම සඳහා මාර්ගෝසා තෙල් භාවිත කරන ලදී. බ්‍රාහ්මණයන් සහ ඉහළ පංතියේ අය බොහෝ දුරට නිර්මාංශිකයෝ වූහ. රාජකීය, ප්‍රභූ සහ ඉහළ පන්තිවල භෝජන සංග්‍රහ රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහය රන් භාජනවල සුඛෝපභෝගී ශෛලියකින් පිරිනමන ලදී. ශාස්ත්‍රීය සංගීතය, නාට්‍ය (නාඩගම්), සාම්ප්‍රදායික නැටුම්, දෙමළ සාහිත්‍යය, කාව්‍ය සහ ඉතිහාසයේ වෙනත් සංස්කෘතික සිදුවීම් ද රාජකීය මාලිගයේ බිත්ති තුළ රූපණය කරවා ඇත.
සිංකායි අරියන් සීකරචේකරන් ඔහුගේ මහ ඇමැති පුවනෙකවාකුට දිව්‍යමය ආරක්ෂාව සඳහා නගරය වටා සතර දිසාවේ හින්දු කෝවිල් ඉදිකරන ලෙස නියෝග කළේය. නල්ලුර් රාජධානි, නැගෙනහිරින් වේයිලුකාන්ත පිල්ලෙයාර් කෝවිල, බටහිරින් වීරමකාලි අම්මාන් කෝවිල, දකුණින් කෛලාය විනායගර් කෝවිල සහ උතුරින් සත්තානාතර් කෝවිල, තයියල්නායක අම්මාන් කෝවිල සහ සාලෙයි විනායගර් කෝවිල යන ප්‍රධාන දොරටු හතර අසල හින්දු කෝවිල් ඉදිකර ඇත.
එහෙයින් ශතවර්ෂ ගණනාවකට මත්තෙන් තේජසින් ඔපවත් වූ යාපනය රාජධානියේ දැනට ශේෂ වී ඇති පුරාවිද්‍යා ස්මාරක වන ලමන්ත්‍රි මනයිල, ලයමුනා ඒරිල, මාලිගාවට පිවිසීමේ ආරුක්කු මාර්ගය සහ ආර්ය චක්‍රවර්ති සන්කිලි (II) රජුගේ ප්‍රතිමාව ආදිය පිළිබඳ පුළුල් විග්‍රහයක් මෙසේය.
Manthiri Manai – පුරාණ වාසස්ථානය
මන්ත්‍රි මනයි නොහොත් ඇමැතිවරයාගේ වාසස්ථානය නමින් හැඳින්වෙන මෙම පෞරාණික පුරාවිද්‍යා උරුමය වෙත පියමැනීමට නම් යාපනය ප්‍රධාන නගර සීමාවේ සිට පේදුරුතුඩුව මාර්ගය වෙත පිවිසිය යුතුය. නල්ලුර්හි ඉතා ප්‍රසිද්ධ රියෝ අයිස්ක්‍රීම් වෙළෙඳසල පසුකර නල්ලුර් කන්දසාමි කෝවිල පසුකරනවාත් සමගම A 9 පාරේ පිහිටි චාවකච්චේරියට දිවෙන චෙම්මනි මාර්ගයේ පිවිසුම හමුවේ. ඊට වම්පසින් බොහෝම තේජස් ලීලාවෙන් අසිපතක් හුවාගෙන අශ්වයකුගේ පිට නැගි සිටින දෙවැනි සංකිලි රජතුමාගේ රන්වන් පැහැ ගැන්වූ පිළිරුවකි. ඔහු ලංකාද්වීපයේ දමිළ ඉතිහාසය සමග වඩාත්ම සමීප යාපනය රාජධානියේ රජකම් කළ දෙවැනි සංකිලි රජතුමාය.
මෙම පිළිරුවට නුදුරින් කිලෝමීටර් කිහිපයක් ගමන් කරන විට පුවරුවක ‘මන්ත්‍රී මනයි’ නොහොත් ‘සන්කිලි තොප්පු’ ලෙස හැඳින්වෙන යාපනය රාජධානියේ වූ වයඹ දිග කොටසයි. 1519 දී සන්කිලි රජු (I) විසින් යාපනයේ සිංහාසනය පැහැරගත් අතර ඔහු විසින් ඉලවරසන් පරනිරූපසිංහන්ට මහ ඇමැතිවරයා ලෙස රාජධානිය පවත්වාගෙන යාමට ඉඩ දුන්නේය. නමුත් පරනිරූපසිංහන් මුදලිට වෙනත් විකල්පයක් නොතිබූ අතර ඔහු එම තනතුර පිළිගෙන මහ ඇමැති ලෙස කටයුතු කළේය. මෙම මන්ත්‍රී මනයි (ඇමැතිවරයාගේ වාසස්ථානය) මීට පෙර සින්කායි පරරාචේකරන්ගේ (1478-1519) සහ වල්ලිඅම්මායි අරසකේසරීගේ පුත් වූ මහඇමැති පරනිරූපසිංහන් මුදලිගේ නිල නිවෙස විය.
‘මන්ත්‍රී මනයි’හි නම් වූ මෙම පුරාණ වාසස්ථානයට පිවිසෙන විසිතුරු දොරටුවක් ඇති අතර ප්‍රධාන දොරටුව විශාල ආරුක්කු ආලින්දයක් හරහා වේ. දැනට පවතින දෙමහල් වාසස්ථාන ව්‍යුහය සුවිශේෂ වන අතර අලංකාර ගෘහනිර්මාණ ශිල්පයකින්ද අභ්‍යන්තර ව්‍යුහය සංකීර්ණ මෝස්තරවලින් සමන්විත විස්තීර්ණ ලී කැටයම් වලින්ද සමන්විත වේ. වාසස්ථානයේ පිටත ළිඳක් සහ සෝදන බේසමක් ඇත. වාසස්ථානයේ පිටුපසින් තවත් කාමරයකට බැසීමට පඩිපෙළක් ඇත. තවත් පඩිපෙළකින් තුන්වන කාමරයකට සම්බන්ධ වී ඇති අතර වාසස්ථානයේ රහසිගත භූගත උමං ඇති අතර ඒවා අතහැර දමා වළලනු ලැබ ඇති බව සඳහන්වේ.
මෙය හුදෙක්ම යුරෝපීය හා ද්‍රවිඩ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සම්මිශ්‍රණයකි. පසුව ලන්දේසි යටත් විජිත සමයේදී ඉදිරිපස කොටස නවීකරණය කර ඇත. නල්ලුර් රාජධානියෙහි ඉතිරිව ඇති ප්‍රධාන නටබුන් වන්නේ මෙම මන්ත්‍රී මනයි, යමුනා ඒරි සහ රාජකීය මාලිගාවට පිවිසීමේ ආරුක්කුවයි. මන්ත්‍රී මනයි සහ අනෙකුත් ඓතිහාසික නටබුන් දශක ගණනාවක් තිස්සේ නොසලකා හැර ඇති අතර විවිධ කාලවලදී දැඩි ලෙස හානි වී ඇත. රාජකීය මාලිගා සංකීර්ණයේ ඉතිරිව ඇති ‘මන්ත්‍රි මානයි’ කොටස සහ මන්ත්‍රී මනෙයි අවට ඉඩම් උරුම දේපළ වන අතර පුරාණයේ සිටම මුළු භූමියම රජුට (අරසන්) අයත් විය. කිරීටයට සේවය කළ අයට රජු විසින් ඉඩම් ප්‍රදානය කරන ලදී. ඉඩම් ප්‍රදානයන් වැඩිපුරම කොටා තිබුණේ තඹ තහඩුවලය. රාජකීය මාලිගා සංකීර්ණයේ ඉඩම සහ ඉතිරිව ඇති කොටස කිසිම ආකාරයකින් විකිණීම, පැවරීම, බදු දීම හෝ බැහැර කිරීම නොකළ යුතුය. එහෙයින් ‘මන්ත්‍රී මනයි’, ‘යමුනා ඒරි’, මාලිගාවට පිවිසීමේ ආරුක්කු මාර්ගය සහ සිංකායි ආර්ය චක්‍රවර්ති සංකිලි (II) රජුගේ ප්‍රතිමාව යාපනය නල්ලුර් රාජධානියේ වැදගත් සන්ධිස්ථාන වේ.
මන්ත්‍රී මනෙයිට නුදුරු ඇතුළුවීමේ ආරුක්කුව
ජෝන්. එච්. මාර්ටින්ට අනුව (යාපනය පිළිබඳ මාර්ටින්ගේ සටහන්) නල්ලුර්හි සංකිලි තෝප්පුවේ පිහිටි රාජකීය මාලිගාවට පිවිසීමේ ආරුක්කුව බවත් 1907 අගෝස්තු මාසයේදී බි්‍රතාන්‍ය පාලකයන් විසින් අත්පත් කරගන්නා ලද බවත් සඳහන් වේ. අදටත් ශේෂ වී ඇති පිවිසුම් ආරුක්කුව වහලයකින් වටකර ගෙන ඇති අතර සංරක්ෂණ මට්ටමේ පවතී.
ඊට නුදුරින් වූ යමුනා ඒරී පොකුණක් හා සමාන වූ ජලයෙන් පිරුණු ප්‍රදේශයකි. ‘යමුනා ඒරි’ වැව යාපනයේ නල්ලුර් රාජධානියේ ඉතිරිව ඇති නටබුන්වලින් එකකි. එය ඉදිකරන ලද්දේ සින්කායි අරියන් සෙකරචචේකරන් (I) රජුගේ පාලන සමයේදීය (1215-1240). යමුනා ඒරි පිහිටා ඇත්තේ මන්ත්‍රි මනයි (ඇමැතිවරයාගේ වාසස්ථානය) අසල සන්කිලි තොප්පු හි සහ අතීතයේ පැරණි නල්ලුර් කන්දස්වාමි විහාරස්ථානය තිබූ ස්ථානයට ආසන්නවය.
යමුනා ඒරි පොකුණ ‘ප’ දෙමළ අකුරේ හැඩයට තුන් පැත්තකින් බිත්ති සහිතව ඉදිකර ඇත. පොකුණේ වාටිය හුණුගල් කුට්ටි සහ ගඩොල්වලින් ඉදිකර ඇත. ජල පොකුණට බැසීමට පඩිපෙළ දකුණු කෙළවරේ පිහිටා ඇත. ‘ප’ මධ්‍යයේ හරිත තණකොළවලින් වැසී ගිය උස් ගල් වේදිකාවක් පිහිටා ඇති අතර අතීතයේ අලංකාර උද්‍යානයක් තිබිණි. යාපනයේ රජවරුන් වන ආර්ය චක්‍රවර්ති විසින් ආරක්ෂක අරමුණු සඳහා ඉදිකරන ලද රහස් මාර්ග සහ භූගත උමං මාර්ග රාශියක් තිබිණි. මන්ත්‍රී මනයි හා සම්බන්ධ රහස් භූගත උමගක් ඇත. යමුනා නදිය උතුරු ඉන්දියාවේ හින්දු බැතිමතුන්ගේ වැදගත්ම සහ පූජනීය ගංගාවකි. යමුනා ගඟෙන් පූජනීය ජලය ගෙනැවිත් පොකුණේ ජලය සමග මිශ්‍ර කර ඇති බව විශ්වාස කරයි. එහෙයින් එය යමුනා ඒරි නම් විය. ‘ප’ හැඩයෙන් යුත් මෙම ජල පොකුණ ඉතා අලංකාර වන අතර එය යාපනයේ නල්ලුර් රාජධානියේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයකි. ආර්ය චක්‍රවර්ති සින්කායි පරරාචේකරන් රජුගේ පාලන සමයේදී (1478-1591), නල්ලුර් අගනුවර විස්මිත ශ්‍රේෂ්ඨ නගරයක් බවට පත්කිරීමේ ගෞරවය හිමි වේ. සින්කායි පරරාචේකරන් රජු යමුනා ඒරි පොකුණ ප්‍රතිසංස්කරණය කළ අතර තම යටත්වැසියන්ගේ යහපැවැත්ම සඳහා නව විහාරස්ථානද ඉදිකළේය.
එවන් පසුබිමක 1621 දී පෘතුගීසීන් විසින් යාපනය රාජධානිය යටත් කරගෙන නැගෙනහිරින් පෘතුගීසි යටත් විජිත අධිරාජ්‍යයේ පළාතක් බවට පත්වන තෙක් නල්ලුර් රාජකීය නගරය යාපනයේ රජවරුන් වන ආර්ය චක්‍රවර්තිගේ අගනුවර ලෙස දිගටම පැවතුණි. අවාසනාවකට මෙන්, පෘතුගීසීන් විසින් 1621 දී යාපනය රාජධානිය යටත් කර ගැනීමෙන් පසුව, කපිතාන් – මේජර් ෆිලිපේද ඔලිවේරාගේ පැහැදිලි නියෝග මත සියලු රාජකීය මාලිගා සහ හින්දු කෝවිල් 500කට වඩා විනාශ කර බිමට සමතලා කරන ලදී. යාපනයේ බළකොටු සහ ක්‍රිස්තියානි පල්ලි බොහොමයක් ඉදිකිරීම සඳහා අත්තිවාරම්වලට අවශ්‍ය ගල් මෙම කෝවිල්වලින් ඉවත් කරන ලදී. රාජකීය මාලිගාවලින් සහ හින්දු කෝවිල්වලින්, මිල කළ නොහැකි ස්වර්ණාභරණ, රාජකීය ඔටුනු, සිංහාසන සහ ඇදහිය නොහැකි ගණයේ වෙනත් නිධානයන් පැහැර ගන්නා ලදී.
යටත්විජිත ආක්‍රමණ හමුවේ මෙසේ බිඳවැටී ගියේ ලංකාද්වීපයේ වූ යාපනය රාජධානියය.
විදුනි බස්නායක
